2021-03-03

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN COVID-19 SALGINI NEDENİYLE UZAKTAN ÇALIŞMA

---

YAZIMIZ 10 MART 2021 TARİHİNDE YAYINLANAN UZAKTAN ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ ÇERÇEVESİNDE GÜNCELLENMİŞTİR 

COVID-19 salgını, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de tüm iş kollarında çalışanlarımızı etkilemeye ve özelikle kapalı alanlarda birlikte çalışmak zorunda olan çalışanlarımız için çok büyük bir tehlike oluşturmaya devam etmektedir.

Her ne kadar işyerlerinde, salgına karşı gerekli tedbirler alınarak çalışmalar sürdürülmeye devam etse de, salgının yayılması devam etmektedir.

Bu yayılma hızını azaltabilmek için, bazı işkollarında çalışan beyaz yaka ve mavi yaka diye adlandırılan çalışanlar, EVDEN ÇALIŞMA (HOME-OFİS) usulü ile çalışmalarını sürdürmektedir.Bu durum, çalışanların fiziksel ve zihinsel sağlığını olumsuz etkileyebilecek yeni bir gerçeklik olarak ortaya çıkarmaktadır.

DİZ ÜSTÜ BİLGİSAYAR ve MASA ÜSTÜ BİLGİSAYAR, AKILLI TELEFON, TABLET vb. gibi bilgi ve iletişim teknolojilerini (BİT) kullanarak işveren binasının dışında yapılan çalışma olarak tanımlanabilecek EVDEN ÇALIŞMA sürecinde çalışanlar için ortaya çıkabilecek riskler ve bu risklerden korunmak için alınabilecek tedbirler aşağıda sıralanmıştır.   

1- Öncelikle ergonomik yönden uygun olmayan masa-sandalye ve bilgisayar gibi Bilgi İletişim Sistemlerinin (BİT) kullanılması nedeniyle oluşabilecek kas iskelet sistemi rahatsızlıkları oluşabilecektir.  

Bu durumdan kaynaklanabilecek risklerin önlenebilmesi için ilk yapılması gereken işyeri dışında yapılacak uzaktan çalışma sırasında kullanılacak masa, sandalye vb. ekipmanların kişinin vücut yapısına ve antropometrik vücut ölçülerine uygun olması gerekmektedir. Masa ve sandalyeden en az birisinin ayarlanabilir özelikte olması çalışanların en uygun oturuş pozisyonunda çalışabilmeleri için gerekli düzenlemeyi yapmaya imkan verecektir.

Resim:1- DOĞRU OTURUŞ

Örnek bir bilgisayar-masa sandalye ve oturuş pozisyonu 

Ayrıca, kullanılacak mekanın aydınlatması yeterli düzeyde olmalı ve güneş ışığı veya aydınlatma lambalarının ışığının BİT ekranlarına doğrudan gelmesi engellenecek şekilde bir oturma düzeni kullanılarak gözlerin aşırı yorulması engellenmelidir.

1- Çalışma sürelerinin uzun ara dinlenmelerinin de aza yapılması sonucu zorlanmalar ve yüklenmeler oluşacaktır.

Çalışanların işyeri dışında BİT’leri kullanarak yapılan çalışmalarda sürekli olarak en fazla bir saat çalışıldıktan sonra mutlaka sandalyeden kalkılarak en az 5 dakika kadar postür duruşta dinlemek veya yürüyüş yapmak gerekmektedir. Bu imkanın sağlanabilmesi için tüm işyeri çalışanlarının birbirlerine hoşgörülü davranmaları ve birbirlerini teşvik etmeleri sağlanmalıdır.

2- Ev kazaları yaşanabilecektir.

Elektrik, doğalgaz vb. enerji kaynaklarından kaynaklanan veya basınçlı ekipmanlar ve diğer mutfak gereçleri ile el aletlerinin kullanılması vb. nedenlerle evlerde’de kazalar yaşanabilmektedir. Dolayısıyla uzaktan yapılan çalışmalarda, çalışanların belirlenen çalışma süreleri içerisinde bu tehlikelerden mümkün olduğunca uzak durmaları, mümkün olduğunca bu tür ev işlerini çalışma süreleri dışında yapmaya gayret göstermeleri ve el halkının da bu konuda gerekli anlayışı göstermesi gerekmektedir.

3- Sosyal paylaşım ve iletişim eksikliği nedeniyle oluşan stres ile strese bağlı hastalılar ortaya çıkacak veya artacaktır.

Uzaktan çalışma sırasında, işyerlerinde olduğu gibi üst ve astlarla doğrudan bir iletişim imkanının oluşamaması, yüz yüze problemlerin ve çözüm yollarının tartışılamaması gibi nedenlerle çalışanlarda stres artacak, strese bağlı olarak ta hem psikolojik hem mental hem de diğer başka hastalıkların ortaya çıkması kaçınılmaz olacaktır Yapılması gereken hem iletişimde bulunulan işyeri çalışanlarının hem de ev halkının stresi azaltacak eylem ve davranışlarda bulunması, sadece işe odaklı bir çalışma şekli yerine zaman zaman karşılıklı rahatlatıcı eylemlere  veya söylemlere başvurulması bu konuda çok yararlı olacaktır. 

4- İşini kaybetme korkusu oluşabilecektir.

Uzun sürekli uzaktan çalışmanın sürdürülmesi sonucunda çalışanlarda işe hiç döneneme veya zamanla işini kaybetme duygusu oryaya çıkacak veya çalışan kendisini gereksiz bir eleman olarak görmeye başlayacaktır. Bunların sonucunda işyerine bağlılık azalarak kurum kültüründen uzaklaşma yaşanabilecektir.

• UZAKTAN ÇALIŞMADA İŞVERENLERİN SORUMLULUKLARI:

4857 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesi uyarınca hazırlanan “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” 10.03.2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

Yönetmeliğe göre;

• Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılacağı,
• Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, çalışma süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler,
• Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresinin iş sözleşmesinde belirtilmesi, fazla çalışma yapılacaksa işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılması, yapılmayacaksa bunun sözleşmede yer alması,
• İşverenlerin, çalışma ortamında iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacağı, hususları belirtilmiştir.

 

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve diğer ilgili Mevzuatımız’da, çalışanların sağlık ve güvenliklerinin korunması hususunda doğrudan işvereni sorumlu tutmuştur.

Dolayısıyla, “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği”nde de özel olarak belirtildiği gibi, işverenlerin uzaktan çalışma yapacak çalışanların, uzaktan çalışmaz esnasında bulunduğu ortamda uyacakları iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin neler olduğu konusunda çalışanlarını bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimlerini sağlamakla ve uzaktan çalışma için sağladığı iş ekipmanları ile ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olduğu açıktır.  

• UZAKTAN ÇALIŞMALARDA İŞE BAĞLI HASTALIK VEYA KAZA OLAYININ YAŞANMASI 

Uzaktan çalışma saatleri içerisinde işe bağlı bir hastalığın ortaya çıkması veya bir kaza olayının yaşanması durumunda, bu olayın bir iş kazası sayılıp sayılmayacağı hususu önemli bir hukuki tartışma alanı oluşturacaktır.

Bilindiği gibi Hukuk sitemimizde bir olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. Maddesinde belirtilen şartlara göre belirlenmektedir.

Kanunun 13. Maddesinde:

 

“İş kazası;

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) (Değişik: 17/4/2008-5754/8 md.) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) (Değişik: 17/4/2008-5754/8 md.) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.” Olarak tanımlanmıştır.

Bu tanımın (a) bendi ile (c) bentleri ile bu kanunda ve 4857 sayılı İş Kanununda yer alan İşyeri tanımları günümüz şartlarında ve çalışma ilişkileri içerisinde birlikte yorumlandığı zaman, işveren tarafından evden çalışması istenilen bir çalışanın, görevli olarak işverene belirttiği bir adreste veya kanuni ikametgahında,  işverence belirtilen çalışma süreleri içerisinde verilen iş ve görevleri yerine getirmesi esnasında işten kaynaklanan bir hastalığının ortaya çıkması veya bir kaza olayının yaşanması durumunda, bunun bir iş kazası olarak sayılması gerekeceği değerlendirilmektedir.

Burada iki hususun altını çizmek gerekmektedir.

Birincisi, işveren ile uzaktan çalışma yaptırılacak çalışan arasında yazılı olarak imzalanacak iş sözleşmesinde evden çalışmanın hangi adreste yerine getirileceğinin açık bir şekilde belirtilmesi,

ikincisi de, uzaktan çalışmanın haftanın hangi günlerinde yapılacağı ile çalışma süresi ile çalışma başlangıç ve bitiş saatlerinin yine açık bir şekilde belirtilmesi son derece önem arz etmektedir.

Eğer çalışan, ikametgahı veya belirtilen adresi dışında başka bir adreste geçici süre ile çalışma yapmak zorunda kalırsa, bu yeni adresinin de günümüz iletişim teknolojilerinden birisi kullanılarak işverene yazılı olarak bildirilmesi ve gerekli olur alındıktan sonra belirtilen adreste uzaktan çalışmanın sürdürülmesi gerekmektedir.

Böyle bir olayın yaşanması durumunda, uzaktan çalışan personelin hemen durumu işverene bildirmesi ve işverenlerinde olayı öğrendikten sonra üç işgünü içerisinde SGK’na elektronik ortamda bildirimde bulunmaları gerektiği de unutulmamalıdır.

Sağlıklı ve kazasız günler geçirmemiz dileklerimizle…

                                                                                                            

Fazıl ÖLMEZ

DANIŞMAN

E. İş Baş Müfettişi

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı eğiticisi