2021-09-28

ASKERLİK GÖREVİNİ BEDELLİ YAPAN SİGORTALILARA ÜCRETSİZ İZİN VERİLEBİLİR Mİ?

---

Askerlik Kanununa eklenen Geçici 55. madde ile 1 Ocak 1994 tarihinden önce doğan ve askerlik görevini bedelli yapmak isteyen kişilerden 26/7/2018 tarihinden itibaren üç ay içinde askerlik şubelerine veya yurt dışı temsilciliklerine başvuranların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılacakları öngörülmüştür.

Sözkonusu düzenleme 26/7/2018 ila 26/10/2018 tarihleri arasında bedelli askerliğe başvuranlara yönelik yapıldığından bu süre sonrasında bedelli askerliğe başvuranlar için anılan maddeye göre işlem tesis edilmesi mümkün bulunmamaktadır.

Hal böyle olmakla birlikte, muvazzaf askerlik görevini 4/a (SSK) kapsamında çalışmakta iken bedelli yapan sigortalıların bu süre zarfındaki sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan iş ve işlemlerinin ne şekilde yapılacağı tereddüt konusu olabilmektedir.

Uygulamada, kimi zaman askerlik görevi nedeniyle sigortalıların iş akdinin sonlandırıldığı, kimi zaman işyeri ile ilişiğini sonlandırmadan askerlik süresi zarfında ücretsiz izin talebinde bulunan sigortalılar adına eksik gün bildiriminde bulunulduğu, kimi zaman da sigortalının bedelli askerlik süresinin yıllık izin süresinden düşülerek bu süreye ilişkin ücretinin ödenip prim gününün eksiksiz olarak SGK’ya bildirildiği görülmektedir.

Sigortalının iş akdinin sonlandırması

Muvazzaf askerlik görevi nedeniyle, askerlik şubesinden aldığı belgeyi bir dilekçe ile işverenine ibraz ederek işinden ayrılmak istediğini beyan eden sigortalı için sosyal güvenlik mevzuatına göre işten ayrılış nedeni “18-Askerlik” fesih kodu seçilerek işten ayrılış bildirgesi düzenlenmesi gerekiyor.

Bu durumda sigortalı, askerlik görevini bedelli yapıp yapmadığı üzerinde durulmaksızın işyerindeki kıdemi bir yıldan fazla ise kıdem tazminatına hak kazanacak, ancak ihbar tazminatı ödenmeyecektir.

Diğer taraftan İş Kanununun 31. maddesine göre askerlik nedeniyle işinden ayrılan ve askerlik sonrası tekrar aynı işyerinde çalışmaya devam etmek isteyen işçinin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmadığı üzerinde durulmaksızın tekrar eski işine girme hakkı bulunmaktadır. Askerlik nedeniyle işinden ayrılan işçiler askerlik görevinin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren, eski işi veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek o anki şartlarla işe almak zorundadır.

Sigortalının ücretsiz izne çıkartılması

İşçinin bedelli askerlik süresi zarfında işten ayrılmak yerine ücretsiz izne çıkmak istediğine dair bir dilekçeyle işverenine başvurması halinde işverenin bu talebi kabul ederek ücretsiz izne çıkartması mümkün olduğu gibi kabul etmeyerek iş akdini sonlandırması da mümkündür.

Ancak ücretsiz izin dilekçesine rağmen çalışanın iş akdini sonlandırdığı takdirde, kıdemi bir yıldan fazla ise kıdem tazminatını ödemesi, ayrıca askerlik görevi sonrası işçinin işe başlamak üzere başvurduğu takdirde İş Kanununun 31. Madde hükümlerine riayet etmesi gerekmektedir.

Sosyal güvenlik mevzuatında ise konuyla ilgili olarak, 2013/11 sayılı Genelgede “ (4/a) kapsamındaki sigortalılığın başladığı tarihte fiili olarak askerlik hizmetini yapmakta olanların, askerlik hizmetini yaptığı dönemde sigortalılığının bildirildiği işyerindeki (4/a) kapsamındaki çalışmalarının terhis tarihinden sonra da devam ettiğinin anlaşılması halinde, fiili olarak askerlik yaptığı dönemdeki hizmetlerinin iptal edileceğinin, terhis tarihinden sonra geçen hizmetlerin ise geçerli sayılacağına” yer verilmiştir.

Dolayısıyla sigortalıdan alınacak ücretsiz izin dilekçesine istinaden, bedelli askerlik süresi içinde eksik gün nedeni 21-Diğer ücretsiz izin koduyla bildirimde bulunularak bu süre zarfında 0 gün ve 0 kazanç beyan edilmesi halinde askerlik süresi içinde iptal edilecek bir hizmet olmayacağı gibi askerlik öncesi ve sonrası bildirimlerin iptal edilmesi gibi bir durum da sözkonusu olmayacaktır.

Kaldı ki er ve erbaşların askerlik süresi içindeki genel sağlık sigortası primlerinin 5510/60. maddenin on ikinci fıkrası uyarınca ilgili kamu idaresi tarafından ödendiği ve sağlık hizmetlerinin bu kapsamda karşılandığı dikkate alındığında sigortalı adına yersiz sağlık masrafı ödenmesi gibi bir durum da bulunmamaktadır.

Askerlik süresinin yıllık izin süresinden düşülmesi

Normal şartlar altında sigortalıların yıllık izinli olduğu süreler zarfında işverenlerince ücretlerinin eksiksiz ödenmesi ve prim günlerinin de SGK’ya eksiksiz bildirilmesi gerekiyor.

Bedelli askerlik süresinin yıllık izinden düşülerek prim gün sayısının eksiksiz bildirilmesi halinde ise SGK’nın 2013/11 sayılı Genelgesine göre askerlik süresi içinde bildirilen bu hizmetler emeklilik aşamasında bile olsa mutlaka iptal edilecektir.

Haliyle bedelli askerlik süresinin yıllık izin süresinden düşülerek bu sürelere ilişkin prim gün sayısının eksiksiz olarak bildirilmesi gibi bir uygulamaya kesinlikle tevessül edilmemesi gerekmektedir.

Ayrıca, yıllık iznin çalışanın yıl boyunca yaptığı çalışmalara karşılık fiziksel ve psikolojik olarak sağlıklarının korunması amacıyla verilen bir dinlenme hakkı olduğu dikkate alındığında, yıllık izin süresinin askerlik süresinden düşülmesi halinde çalışanın askerlik süresi boyunca dinlendiğinden söz etmek de mümkün olamayacaktır.

Sonuç olarak,

Askerlik görevini bedelli yapacak sigortalılar adına işten ayrılış bildirgesi düzenlenmesi mümkün olabileceği gibi sigortalıdan alınacak ücretsiz izin dilekçesine istinaden 21-Ücretsiz izin koduyla eksik gün bildiriminde de bulunulabileceği değerlendirilmekle birlikte, yıllık izin süresini askerlik süresinden düşüp ücretini ödeyen ve prim günlerini eksiksiz bildiren işverenlerin varlığı da dikkate alınarak,  konunun Sosyal Güvenlik Kurumunca açıklığa kavuşturulmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.

 

Eyüp Sabri DEMİRCİ

Sosyal Güvenlik Danışmanı